Çözüm odaklı yaklaşımda “seçici dinleme” esastır. Danışan sorun konuşabilir, anlatabilir; terapist/koç bunu kesmez ve sonuna kadar dinler. Ancak dinlerken seçici dinlemeyi kullanarak danışanın yalnızca “pozitiflerine” odaklanır. Böylelikle danışanın güçlü yanları, kaynakları ve üstesinden gelme becerilerini yakalar ve danışana yansıtır.

Terapist/koç danışanın hızına uyar; danışan hızlı gidiyorsa onu yavaşlatabilir. Danışanı dinlerken terapist/koç notlar alır ve bu esnada danışan düşünme fırsatı yakalar.

Her bir seans ilk ve son seans gibi davranılır ve doğrudan çözüme odaklanılır.

İlk Seansta İzlenecek Adımlar

Yardım almanın her adımında “özet”, “çerçeveleme” ve “yeniden çerçeveleme” yapmak gerekir. Bu sayede terapist/koç danışanın söylediklerine “eko yapmış” ve de “ayna tutmuş” olur.

  1. Danışanın hedefleri bul.

Terapide-koçlukta ilk ve en önemli adım danışanın hedeflerini ortaya koymasıdır.

“Bu terapi-koçluk sürecinin sonunda neler kazanmak istiyorsunuz?”

“Kendinizde ve hayatınızda neleri değiştirmeyi hedefliyorsunuz?”

Bu ve benzeri sorularla danışanın hedeflerini belirlemek gerekir. Danışanlar çoğu kez hedef olarak “istemedikleri” şeyleri söyler ya da “durdurmak” istedikleri bir davranışı hedef olarak ortaya koyar. Buna “negatif hedefler” denir. Bunun “pozitif hedefe” çevrilmesi gerekir; yani istemediklerinin yerine istedikleri ve durdurmak istediği davranışın yerine hangi davranışı yapmak istiyor; bunlar açıkça öğrenilmelidir. Soyut hedefler (örneğin; “mutlu olmak istiyorum”) mümkün olduğunca somutlaştırılmalıdır.

Danışan > “Mutsuz olmak, sıkılmak istemiyorum. Çevremdeki insanları sürekli terslemek, azarlamak istemiyorum”

Terapist/koç >> Mutsuzluk ve sıkılmak istemiyorsunuz. Peki bunun yerine ne gelsin istiyorsunuz? Bir de insanları terslemek istemediğinizi söylediniz. Pekiyi, terslemek yerine nasıl davranmak istiyorsunuz?

  1. İstisnalar ve Fragmanları sorgula.

Terapist/koç “seçici” dinleme ve çözüm odaklı sorularla bulabildiği kadar çok istisna ve fragman bulmaya çalışır. Ardından her bir istisnanın detaylarına girerek hangi bağlamda bunun olduğunu öğrenir.

Terapist/koç >> Mutsuzluk yaşamadığınız ya da daha hafif yaşadığınız zamanlar oluyor mu? İnsanları terslemediğiniz zamanlar oluyor mu?

Danışan >> İki hafta önce 1 haftalığına babaannemin yanına gittim. Orada kendimi biraz daha rahat hissettim.

Terapist/koç >> Peki babaannesizde kalırken şimdikinde farklı neler oldu? Şimdikinde farklı neler vardı? Sizce orada size neler iyi geldi?

  1. “Mucize sorusu” sor.

Bu soruyla amaç danışana, sorununu aştığı ve hedeflerine kavuştuğu, sanal-linguistik bir yolculuk yaptırmaktır. Mucizenin olduğu ilk günü danışanın çok detaylı anlatması istenir. Çünkü küçük ayrıntılar büyük bilgiler verir. Böylelikle değişim için ilk küçük adım bulunmaya çalışılır. Yine bu esnada istisnalar ve fragmanlar bulunmaya çalışılır.

  1. Derecelendirme yaptır.

Mucize sorusundan sonra danışanın geçirdiği o günü esas alarak şimdiki durumunu 10 üzerinden puanlaması istenir. Ardından kendine bu puanı nasıl verdiği sorulur. Son olarak “bir puan ileri gittiğini nereden anlayacaksın? Neler yaparsan artık bir puan ilerlemiş olacaksın?” sorusunu sorarak danışanın bir sonraki adımlarını belirmesi sağlanır.

  1. Ödevi konuş.

Çözüm odaklı yardım almada danışana verilen ödevler genelde gözlem yapma ve mümkünse notlar alma biçimindedir.

“Bir sonraki görüşmeye kadar şunu gözlemlemenizi istiyorum; hayatınızda olanlardan, yaptıklarından hangileri sürmeye devam etsin?”

“Kafanızda şu sorular olsun; size ne iyi geliyor? Neler sizi rahatlatıyor? Hangi ihtiyaçlarınızı karşıladığınızda kendinizi daha iyi hissediyorsunuz? Arzuladığınız hedefleri yakaladığınız anlar oluyor mu?”

  1. Geribildirim ver ve iltifat et.

Genellikle yapılan “bu diyalogdan aklınızda kalan, sizin için en faydalı neler oldu?” sorusunu yöneltmek ve danışanın cevabını dinlemektir.

  1. Tekrar randevu istiyor mu sor.

Takip seanslarında izlenecek adımlar

  1. “Son görüşmeden bu yana iyi giden neler var? … Başka neler var?”

Takip görüşmelerine mutlaka yukarıdaki soruyla başlanır ve danışanın verdiği cevaplar çok detaylı şekilde konuşulur.

  1. Derecelendirme yapılır.

 

  1. Şimdiki seansın hedefini danışandan belirlemesi istenir.

Son görüşmeden bu yana iyi giden şeyler konuşulduktan sonra zaman kalmışsa danışandan şimdiki görüşme için amaç belirlemesi istenir.

  1. Başka randevu istiyor mu diye sor.

Sistemik yaklaş

Danışan değişirse onun dahil olduğu tüm sistemler de değişir. Öyleyse bu sistemler de mutlaka sorgulanmalıdır. Sistemik bakışa göre “iletişim kurmamak imkansızdır” yani iletişim hep vardır. Ötekinin gözünden görmek, ötekinin gözünden bakmak ve insanlarla iletişimde kalmak esastır.

“Sendeki bu değişimi ilk kim fark eder? Başka kimler fark eder? Onlar bunu nasıl karşılar? Sonra sana nasıl yaklaşırlar? Ne söylerler? Peki sen buna nasıl karşılık verirsin? Sen bunu nasıl karşılarsın? O senin bu karşılamana nasıl bir karşılık verir?”